ΜΥΤΙΚΑΣ PRESS: Γεώργιος Γρίνος – Άγιος Γεώργιος (Πόρτας) Μπαμπίνης 299 χρόνια από την ανοικοδόμηση του καθολικού του Μοναστηρίου.

Ο αγιορείτικος ρυθμός, που συνηθίζεται κυρίως στο Άγιο Όρος, αποκτά ιδιαίτερη αρχιτεκτονική αξία, αφού με τις δύο κόγχες, βόρεια και νότια του ναού, στους χώρους των ψαλτών, γίνεται τρίκογχος, αφού, εκτός από τις δύο αυτές κόγχες, διαθέτει και την κόγχη του ιερού. Πρόκειται δηλαδή, για σπάνια για την ευρύτερη περιοχή αρχιτεκτονικό τύπο (περισσότερα στοιχεία για την αρχιτεκτονική της εκκλησίας, βλ. Αθαν. Παλιούρα «Βυζαντινή Αιτωλοακαρνανία 1993» και άρθρο του ιδίου στην εφημερίδα «ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΩΝ», φύλλο 4 Νοέμβριος 1981).

Η ανέγερση του καθολικού (ναού) του μοναστηριού χρονολογείται στα τέλη του 16ου και στις αρχές του 17ου αιώνα. Η χρονολόγηση αυτή υπολογίζεται με βάση τις δύο τοιχογραφίες του κυρίως ναού, οι οποίες τεχνοτροπικά, τοποθετούνται χρονολογικά στην ίδια εποχή.

Κάηκε από τους Τούρκους και ξαναχτίστηκε το 1691. Από κεφαλαιογράμματη επιγραφή, πάνω από την κόγχη του ιερού, προκύπτει ότι η ανοικοδόμηση – αναστύλωση του ναού, αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο, ολοκληρώθηκε στις 22 Μαΐου 1726.

Μετά την καταστροφή του μοναστηριού από τους Τούρκους, οι κάτοικοι της περιοχής συγκέντρωσαν χρήματα για να το ανοικοδομήσουν εκ νέου στην ίδια θέση. Επίσης με επιστολή τους, μέσω του Μητροπολίτη Ναυπάκτου και Άρτης Μελετίου του εξ’ Ιωαννίνων (1691) ζήτησαν και τη συνδρομή του Πατριαρχείου. Ο πατριάρχης Καλλίνικος ο Ακαρνάνας (1694) απέστειλε τον λόγιο Βενιαμίν, άνθρωπο πολύ μορφωμένο, που είχε σπουδάσει στην Ιταλία φιλοσοφία, θεολογία, γραμματική και ρητορική και ο οποίος είχε προσηλωθεί στο Άγιο Όρος, προκειμένου να χτίσει και να οργανώσει τη λειτουργία του μοναστηριού.

Στην προσπάθειά του αυτή βρήκε ένθερμο υποστηρικτή τον μοναχό Νικόδημο Τρυφιάτη, από τον Αετό και με σκληρή προσπάθεια και την υποστήριξη του αρχιερατεύοντος Γρηγορίου Ναυπάκτου και Άρτης, αλλά και των κατοίκων της περιοχής, κατάφερε σε λίγα χρόνια να χτίσει το μοναστήρι και να το καταστήσει πνευματικό κέντρο της περιοχής.

Ο Βενιαμίν με το έργο του πέτυχε την καθολική αναγνώρισή του από όλους τους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής. Στην ανάπτυξη της Ι.Μ. Αγίου Γεωργίου τεράστια υπήρξε και η συμβολή της Ι.Μ. Ξενοφώντος του Αγίου Όρους. Η παράδοση θέλει το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου, ως μετόχι της Ι.Μ. Ξενοφώντος, από την οποία λέγεται, ότι προερχόταν και ο Βενιαμίν.

Σύμφωνα με την παράδοση επίσης, κατά τα εγκαίνια του μοναστηριού, παρέστη και συνοδεία μοναχών της Ι.Μ. Ξενοφώντος, στην οποία δωρίθηκε και αντίγραφο της θαυματουργού εικόνας του Αγίου Γεωργίου, που βρίσκεται στο μοναστήρι του Αγίου Όρους.

Ηγούμενοι της Ι.Μ. Αγίου Γεωργίου υπήρξαν:

Ο αγιορείτης Χριστόφορος, ο οποίος εστάλη από το πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης και είχε σπουδάσει στη Λειψία. Διακρινόταν για την τεράστια μόρφωσή του, τη σεμνότητα και τον πατριωτισμό του. Παρότι του προτάθηκε να γίνει επίσκοπος, αρνήθηκε, προτιμώντας να παραμείνει ιερομόναχος.

Ο πνευματικός Ματθαίος, κατά κόσμον Δράκος από τη Στάνου, ο οποίος συνέταξε και το συναξάρι του Αγίου Βαρβάρου. Ήταν απόφοιτος της Αθωνιάδας Σχολής.

Ο Γερβάσιος Σκούρτας από την Κωνωπίνα, απόφοιτος της σχολής της Βιέννης, ο οποίος κατά τον ερχομό του έφερε και σιγίλιο γράμμα, με το οποίο παραχωρήθηκε στην Ι.Μ. Αγίου Γεωργίου το μετόχι του Αγίου Δημητρίου, μαζί με μεγάλη περιοχή, που ήταν ιδιοκτησία του, προκειμένου να λειτουργήσει ως κρυφό σχολειό.

Ο Γερβάνιος είχε ένδοξο τέλος. Σε μια μάχη με τους Τούρκους, που πολιορκούσαν το μοναστήρι, έπεσε μαχόμενος υπέρ πίστεως και πατρίδος.

Ο Αρσένιος Μασσαλής από το Μανωλόπουλο (οικισμός Μπαμπίνης) (1794). Στο περιθώριο ιερού βιβλίου της μονής υπήρχε σημείωση: «Ιστορήθη δε ο θείος και πάνσεπτος ναός του Αγ. Γεωργίου, ηγουμενεύοντος του Ιερομονάχου Αρσενίου Μασσαλή από Μανωλόπουλο, αψηδ (1794)».

Το 1806, ο Αρσένιος κατηγορήθηκε από τον Αλή Πασά, ότι βοήθησε την επανάσταση του Παπαευθυμίου Βλαχάβα, φυλακίστηκε και αφού βασανίστηκε, στο τέλος πέθανε δια στραγγαλισμού.

Ο Γεράσιμος Καλούσης από το Δραγαμέστο (Καραϊσκάκη), ο οποίος ήταν και ο τελευταίος ηγούμενος του μοναστηριού.

Από την Ύδρα, ο Δημήτριος Υψηλάντης, ως πληρεξούσιος του Γενικού Εφόρου, έστειλε επιστολή στον ηγούμενο Γεράσιμο, στην οποία έγραφε μεταξύ άλλων «….η Ελλάς δι’ εμού σας ευχαριστεί και διά την υπομονή σου και διότι εγίνατε πολλών παράδειγμα…. εν τούτω πατριώτα υγίαινε και μάχου ανδρείας υπέρ πίστεως και πατρίδος….». Ο Γεράσιμος είναι ο ηγούμενος που τραγούδησε η λαϊκή μούσα: «Κρυφά το λένε τα πουλιά, κρυφά το λέν΄ τ΄ αηδόνια, κρυφά το λέει ο Γούμενος απ΄ την Αγία Πόρτα. Να διώξουμε όλη την Τουρκιά ή να χαθούμε ούλοι».

Ιερομόναχοι στο μοναστήρι υπήρξαν:

Ο Ευστάθιος Ν. Λαϊνάς από τον Πρόδρομο, ο οποίος μετά από σπουδές του στην Κωνσταντινούπολη και την Οδησσό και την παρακολούθηση μαθημάτων κοντά στο δάσκαλο, το γένος Γ. Γεννάδιο, επέστρεψε στην πατρίδα και έγινε ιερομόναχος στην Ι.Μ. Αγίου Γεωργίου, με το όνομα Νεόφυτος. Απέρριψε την πρόταση να γίνει επίσκοπος. Παρέστη στην κηδεία του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε’. Έλαβε μέρος με τον Δήμο Τσέλιο στη μάχη της Κατοχής (Δεκέμβριος 18822), στην πολιορκία του Αιτωλικού από τον Μουσταή Πασά της Σκόρδας και Ομέρ Βρυώνη (Οκτώβριος 1823), στη μάχη της Μάννινας με τον Γ. Καραισκάκη (Σεπτέμβριος 1824) και στη μάχη του Μαχαλά (Αύγουστος 1825), όπου έπεσε ηρωικά μαχόμενος.

Ο Καλλίνικος ο Μακεδόνας, από βιογραφικό σημείωμα του οποίου γνωρίζουμε τον ακριβή χρόνο ανέγερσης του καθολικού του μοναστηριού.

Ο Παΐσιος Σταμουλακάτος από την Μπαμπίνη, ο οποίος μόνασε στο εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία, που ανήκε στην ιδιοκτησία της οικογενείας του, το οποίο χάρισε στο μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου και έγινε μετόχι του.

Ο Ευγένιος Κρικρής από τα Βλυζιανά, ο οποίος αποφάσισε να μονάσει στο μικρό εκκλησάκι της Αγ. Παρασκευής στη Μπαμπίνη, η οποία με πρωτοβουλία του έγινε μετόχι της Ι.Μ. Αγ. Γεωργίου.

Ο Διονύσιος Κόνταρης (1747), μετέπειτα επίσκοπος Λευκάδος. Ο Θεόκλητος Κρητικός κ.α..

Η Ι.Μ. Αγίου Γεωργίου διατηρούσε πλουσιότατη βιβλιοθήκη με σπάνιες εκδόσεις. Ενδεικτικά, στη βιβλιοθήκη υπήρχαν βιβλία, όπως: του Ευγένιου Βούλγαρη «Λογική» (Λειψία 1766), «Ορθόδοξος Ομολογία» (Αμστελόδαμο 1767), «Διατριβή περί ευθανασίας» (Πετρούπολη 1804), «Στοιχεία Μεταφυσικής» (Βενετία1805). Ο «Θούρειος ύμνος» του Ρήγα Φεραίου. «Σύνοψις πειραματικής φυσικής»του Κων/νου Κούμα (1812). «Το Ευαγγέλιο Κυριακοδρομίου» (Βουκουρέστιον 1803) του Νικηφόρου Θεοτόκη. Αντίγραφο επιστολής που φέρει την υπογραφή του εκ Ξηρομέρου Ιερομονάχου Ευσταθίου, μετ΄ άλλων Ιερομονάχων, προς τον καταδιώκοντα τον Ευγένιον Βούλγαρην Πατριάρχην Κύριλλον (ρψνθ΄=1859 Ιανουαρίου 8). Αδαμάντιου Κοραή «Χαρακτήρας του Θεοφράστου» (1799),το «Σάλπισμα πολεμιστήριον» (1801), «Πρόδρομος της Ελληνικής Βιβλιοθήκης» (1805). Νεόφυτου Δούκα «Γραμματική Τερψιθέα» (Βιέννη 1801), «Εγχειρίδιο Ελληνικών Διαλόγων» (Βιέννη1815), «Δίων Χρυσόστομος» (Βιέννη 1810).

Στο μοναστήρι υπήρχαν και πολύτιμα θησαυρίσματα και αφιερώματα. Ενδεικτικά: αργυρούν τετραευαγγέλιο, δώρο της αυτοκράτειρας της Ρωσίας Ελισάβετ (1741-1761), ένα σπάνιο αρτοφόριο από ξύλο κυπαρισσιού, επενδυμένο εξωτερικά με πλακίδια από ελεφάντινο οστό, άλλα με χρώμα λευκό κι άλλα βυσσινόχρωμον, δώρο της αυτοκράτειρας Αικατερίνης, που είχε ακούσει για τη δράση της Ι. Μονής από τον σεβάσμιο Ευγένιο Βούλγαρη που υπηρετούσε στην αρχιεπισκοπή Σλαβανίου και Χερσώνος της Ρωσίας (1775), χρυσό Σταυρό, δώρο του Ηγεμόνος της Βλαχίας Ιωάννη Μαυροκορδάτου (1746), ασημένιο δισκοπότηρο, δώρο του Πατριάρχη Αλεξανδρείας Κοσμά Β΄(1723-1736). Βαρύτιμη εικόνα της Αγίας Παρασκευής, δώρο του θρυλικού αρματωλού Π. Μεϊντάνη, στο πίσω μέρος της οποίας έφερε την επιγραφή: «Γέγονεν δαπάναις Π. Μεϊντάνη, εις ψυχικήν αυτού σωτηρίαν, 1701». Άγνωστοι δώρισαν κατά περιόδους στη Μονή διάφορα αφιερώματα. Εικόνα του Αγίου Γεωργίου, όχι έφιππον, αλλά πεζόν και φέροντος αρχαία ρωμαϊκή πανοπλία και δόρυ στο δεξί χέρι, αργυροεπίχρυσο άγιο ποτήριο, κ.ά..

Μετά τη διάλυση της Μονής, τόσο τα παραπάνω σπάνια και αξιόλογα βιβλία, όσο και τα ανεκτίμητης αξίας ιερά σκεύη και αφιερώματα, «χάθηκαν» και αγνοείται η τύχη τους.

Η Μονή διέθετε επίσης μεγάλη ακίνητη περιουσία, η οποία έφτανε μέχρι και την Ποδολοβίτσα (Πεντάλοφο).

Ο Χρήστος Νταγιάντας από τη Μάννινα, που είχε καταταγεί στον Ρώσικο στρατό και είχε διακριθεί στα πεδία των μαχών, ανταμείφθηκε με 1000 δισέτιμα ευφορότατης γης (5000) στρέμματα και 10.000 ρούβλια. Τα ρούβλια, τα έστειλε στην Ι.Μ. Αγίου Γεωργίου, τα δε στρέμματα της γης τα άφησε στη ίδια Μονή με διαθήκη του. Άγνωστη όμως η τύχη τους.

Η Ποδολοβίτσα (Πεντάλοφος), κατά το ήμισυ ήταν βακούφικο και ανήκε στην Ι.Μ. της Πόρτας και κατά το άλλο ήμισυ στον Αχμέτ Αγά του Βραχωρίου. Στην Ποδολοβίτσα επίσης είχε στην κυριότητά της και το ήμισυ του μύλου Μαγκανά, για την επισκευή του οποίου, όπως βεβαιώνει ο ηγούμενος Γεράσιμος, η μονή είχε δαπανήσει 800 γρόσια. Στην περιοχή της Μπαμπίνης είχε 180 στρέμματα διάσπαρτα σε διάφορες περιοχές: 20 στρέμ. στη θέση «Γιαλιά», 28 στρέμ. στη «Στέρνα», 8 στρέμ.στον «Πάλιουρα», 6 στρέμ. στον «Παλιόπυργο», 34 στρέμ.στο «Λαδι», 14 στρέμ. στο «Παλιοπήγαδο», 12 στρέμ. στην «Ποταμιά», 6 στρέμ. στον «Λάκκο Μπεκίρη» και 24 στρέμ. στις «Λαγγάδες».

Όταν διαλύθηκε το μοναστήρι άρχισε ένας δικαστικός αγώνας για τα περιουσιακά του στοιχεία, τα οποία διεκδικούσαν, το Ελληνικό δημόσιο, αλλά και οι κάτοικοι γειτονικών χωριών, ως κοινοτικά, καθώς και ιδιώτες, εκμεταλλευόμενοι την επί σειρά ετών μίσθωσή τους. Έντονη υπήρξε η δικαστική διαμάχη για την ακίνητη περιουσία, ανατολικά του μοναστηριού, με τους κατοίκους του γειτονικού χωριού Γαρδί. Δεν είναι γνωστή η έκβαση των δικαστικών αγώνων. Τελικά η περιουσία του μοναστηριού καταπατήθηκε ή και απαλλοτριώθηκε.

Διέθετε ακόμη και υποτροφίες σε φιλομαθείς νέους, προκειμένου να σπουδάσουν στην μεγάλη του γένους σχολή, στην Αθωνιάδα Ακαδημία, αλλά και στο εξωτερικό. Ιδιαίτερα ενίσχυε την ίδρυση σχολείων. Πολύτιμη προσφορά της Ι.Μ. Αγίου Γεωργίου στους κατοίκους της περιοχής αποτέλεσε και νοσοκομειακή μονάδα με τα μέσα της εποχής εκείνης, χάρις στην πρωτοβουλία τριών φιλελλήνων Ιταλών, την οποία ενίσχυαν και οι τούρκοι, αφού και οι ίδιοι έβρισκαν περίθαλψη σ΄ αυτή. Ανεκτίμητες υπηρεσίες για το σκοπό αυτό προσέφερε ως γιατρός της περιοχής και ο ιερομόναχος Κοσμάς Λυγκώνης από την Κανδήλα, ο οποίος είχε σπουδάσει στην Ιταλία.

Όπως φαίνεται, η Ι.Μ. Αγίου Γεωργίου, υπήρξε πνευματικό κέντρο της περιοχής. Στο μοναστήρι αυτό έμαθε τα πρώτα γράμματα και ο Χριστόδουλος Ευσταθίου Παμπλέκης, ο οποίος στη συνέχεια έγινε ιερομόναχος στο Άγιο Όρος και κατόπιν φιλόσοφος και πρωτοπόρος του Νεοελληνικού Διαφωτισμού (Χριστόδουλος ο Ακαρνάν). Ανέδειξε επίσης, σειρά αξιόλογων λογίων, μεταξύ των οποίων και ο αντιγραφέας κωδίκων Καλλίνικος, γνωστός από βιβλιογραφικό σημείωμα του 1699, καθώς και ο Ηγούμενος Ματθαίος, που έγραψε το συναξάρι του Αγίου Βαρβάρου. Στο μοναστήρι της Ι.Μ. Φανερωμένης Λευκάδος σώζεται χειρόγραφο νομοκανονικόν, προερχόμενο από το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου Μπαμπίνης, γραμμένο από τον ιερομόναχο του μοναστηριού Καλλίνικο το 1699 για το μοναστήρι της Ι.Μ. Φανερωμένης Λευκάδας (βλ. περισσότερα στη μελέτη του Φωτίου Αρ. Δημητρακόπουλου «ΤΕΣΣΕΡΑ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ Ι.Ν. ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗΣ ΛΕΥΚΑΔΟΣ, 2017»). Κατά τον Φωτ. Δημητρακόπουλο και δεδομένου ότι σε δύο μήνες γράφηκαν δύο νομοκανονικά (ένα για τη Μονή της Πόρτας και ένα για τη Μονή της Φανερωμένης) και ότι βιβλιοδετήθηκαν στη Μονή της Πόρτας, πιθανολογείται ότι στη Μονή υπήρχε κωδικογραφικό εργαστήριο.

Κατά τα χρόνια της επανάστασης του 1821 το μοναστήρι υπήρξε καταφύγιο για τους καταδιωκόμενους Έλληνες, αλλά και τόπος συνάντησης των καπεταναίων της περιοχής. Ο αρχιστράτηγος της επανάστασης Γ. Καραϊσκάκης πέρασε αρκετές φορές από την Μπαμπίνη και το μοναστήρι, ενώ ο Γιωργάκης Βαρνακιώτης μετά την απελευθέρωση του Μαχαλά, μεταβαίνει στο μοναστήρι του Αγ. Γεωργίου και διώχνει τους Τούρκους που το πολιορκούσαν. Επίσης τον Οκτώβριο του 1824 ο Νότης Μπότσαρης έστησε στρατόπεδο στο μοναστήρι του Αγ. Γεωργίου. Πολλές φορές επίσης επισκέφθηκε το μοναστήρι και ο Κοσμάς ο Αιτωλός. Μετά την κατάργηση της μονής το 1834, οι ελάχιστοι μοναχοί (λιγότεροι από έξι) αποχώρησαν, τα κελιά και οι βοηθητικοί χώροι, άρχισαν με την πάροδο του χρόνου να ερειπώνονται και απέμεινε μόνο η περιτοίχιση του μοναστηριού, η οποία διατηρείται σε ικανοποιητική κατάσταση και το καθολικό του μοναστηριού, τη φροντίδα του οποίου ανέλαβαν οι εκάστοτε ιερείς του Αγίου Νικολάου Μπαμπίνης και οι κάτοικοι του χωριού.

Από τον χρόνο ανοικοδόμησης (αναστύλωσης) του μοναστηριού (1726) και ύστερα, δεν υπάρχουν στοιχεία ή καταγραφές, για οποιαδήποτε οικοδομική ή άλλη παρέμβαση στο μοναστήρι και το ναό του Αγίου Γεωργίου.

Το 1980 ο παπά Δημήτρης Ηγούμενος, από την Μπαμπίνη και εφημέριος του Αγίου Νικολάου Μπαμπίνης επί 30 και πλέον έτη, πήρε την πρωτοβουλία και με χρήματα που συγκέντρωσε από συνδρομές των Μπαμπινιωτών, προέβη στην αντικατάσταση της στέγης, η οποία από τη φθορά του χρόνου είχε υποστεί σοβαρές ζημίες, εξαιτίας των οποίων τα πρώτα σημάδια της υγρασίας εμφανίστηκαν στο εσωτερικό της οροφής.

Περί το τέλος της δεκαετίας του 1990 με πρωτοβουλία του αείμνηστου Γ.Δ. Παπαδημητρίου (πρώην Υπουργού και Μπαμπινιώτη την καταγωγή) συστήθηκε Επιτροπή, αποτελούμενη από τον ίδιο, τον παπα – Δημήτρη Ηγούμενο, τον πρόεδρο του εκκλησιαστικού συμβουλίου Ιωάννη Αλέξ. Τόντο, τον πολιτικό μηχανικό Δημήτριο (Τάκη) Νικ. Ζαρκαδούλα και τον γράφοντα, προκειμένου να συντηρηθεί ο ναός, γιατί τα σημάδια της υγρασίας άρχισαν να εμφανίζονται στην τοιχοποιία του, ενώ οι κολόνες που στηρίζεται η στέγη εμφάνιζαν επικίνδυνη κλίση.

Με χρήματα που συγκεντρώθηκαν από συνδρομές των συγχωριανών και φίλων της Μπαμπίνης, αφαιρέθηκαν οι παλαιοί σοφάδες, αποτελούμενοι από άμμο και ασβέστη και αντικαταστάθηκαν με σύγχρονα και ενισχυμένα υλικά, ενώ ενισχύθηκαν και οι κολόνες που στηρίζουν τη στέγη. Με εικόνες δε, που προσέφερε ο Γ.Δ. Παπαδημητρίου, συμπληρώθηκαν οι κενές θέσεις των εικόνων του τέμπλου (είχαν αφαιρεθεί άγνωστο πότε), ενώ αρκετές τοποθετήθηκαν εσωτερικά και στις κολώνες του ναού.