Επιμέλεια: Μαρία Ν. Αγγέλη
Στη μνήμη του Λευτέρη Ξανθόπουλου
Χρονικό
O πατέρας είπε
αγαπώ τον ξεραμένο καπνό
έγινε καπνεργάτης
η μητέρα γύρεψε παιδιά
ταίρι και σπιτικό
ζευγάρωσαν
ο μεγάλος
έψαχνε από παιδί
τον κούρασαν οι μάχες
ο μικρός
δε ζήτησε τίποτα
έφυγε σε ξένο τόπο
το σπίτι μπογιατίζεται κάθε χρόνο
ο πατέρας βγήκε στη σύνταξη
η μητέρα χτίστηκε στις κάμαρες
ο μικρός γίνηκε σιδερόδρομος μακρύς
κι ο μεγάλος σκέφτηκε να πει
αγαπώ τον ξεραμένο καπνό
άργησε προκόψανε οι μηχανές
Λ. Ξανθόπουλος
Αυτό το ποίημα περιλαμβάνεται στην ποιητική συλλογή του Λευτέρη Ξανθόπουλου Αντίψυχα, η οποία εκδόθηκε πρώτη φορά το 1972. Την εποχή της δικτατορίας. Ανθολογείται στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Β Γυμνασίου, στην ενότητα Παλαιότερες μορφές ζωής, σελίδα 104.
Στο ποίημα παρατηρούμε το χρονικό μιας οικογένειας Καπνεργάτη στη Β. Ελλάδα, τις προσδοκίες των μελών και την κατάληξή τους. Ο στίχος: «αγαπώ τον ξεραμένο καπνό», συνδέεται με την επιλογή του πατέρα να γίνει καπνεργάτης. Το ρήμα αγαπώ,(ενεστώτας) δηλώνει τη συνεχή συναισθηματική σχέση του με τον καπνό. Το προϊόν που σφράγισε την οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ζωή της περιοχής της Καβάλας. Ο Λευτέρης Ξανθόπουλος έζησε κατά διαστήματα στην Καβάλα και γνωρίζει καλά την ιστορία της μεγαλύτερης Καπνούπολης της Ελλάδας. Η επανάληψη του στίχου στο τέλος του ποιήματος συνδέεται με την επιθυμία του μεγάλου γιού να γίνει καπνεργάτης. Όμως αμέσως διατυπώνεται ο τελευταίος στίχος: «άργησε προκόψανε οι μηχανές».
Με αυτό τον επιγραμματικό τρόπο δηλώνεται η επικράτηση των μηχανών και η παρακμή των καπνεργατών. Η οικογενειακή παράδοση της εργασίας στα καπνά δεν μπορεί να συνεχιστεί. Οι μηχανές αντικατέστησαν τα εργατικά χέρια.
Επιλέξαμε και φέτος(2025) να διδάξουμε αυτό το ποίημα στη Β Τάξη του 2ου Γυμνασίου Αγρινίου. Με αφορμή το μάθημα της Λογοτεχνίας, αναφερθήκαμε στον Καπνό, βασικό προϊόν του Αγρινίου και γενικότερα του νομού Αιτωλοακαρνανίας. Το Αγρίνιο ήταν η Καπνούπολη της Αιτωλοακαρνανίας… Αρκετές φορές η Λογοτεχνία δημιουργεί αφόρμηση για τη μελέτη και κατανόηση της Τοπικής ιστορίας… Η Λογοτεχνία συχνά «συνδιαλέγεται» με την Ιστορία γενικότερα.
Προέτρεψα τα παιδιά να αναζητήσουν…